ज्युली आणि मी

"ही व्यक्ती अपघातानेच माझ्या आयुष्यात आली", असे त्या वाक्याच्या शब्दश: अर्थाने कुणाबद्दल म्हणायचं असेल तर मी ज्युलीचं नाव घेईन. माझी आई जमेल तेव्हा मला सकारात्मक रहा म्हणते. म्हणजे थोडक्यात काय, तर वाईटात पण चांगलं काय असेल ते पहा. तसं मी मागे २०१३ मध्ये मला झालेल्या कार अपघाताकडे त्रयस्थ नजरेने पाहते तेव्हा मला माझी त्या निमित्ताने झालेली ज्युलीशी भेट आठवते. 

या अपघातानंतर माझं मुळात असलेलं कंबरेचं दुखणं अधिक वाढलं तेव्हा मला माझ्या डॉक्टरने फ़िजिओ थेरपीबरोबर थेरॅप्टिक मसाज घ्यायला सांगितला आणि मग त्यासाठी योग्य व्यक्ती शोधताना एका क्लिनिकमध्ये जायला लागले. मला त्यावेळी जितक्या वेळा जावं लागे त्यामुळे प्रत्येकवेळी वेगळी थेरपीस्ट भेटे. असं करताना एक दिवस मला ज्युलीची अपाँइटमेंट मिळाली आणि मग मी अजून एक तिची स्वतःहून मागून घेतली मग नंतर लक्षात आलं की माझ्यासारखे असे तिला आधीच बुक करणारे बरेच लोकं आहेत मग तिलाच म्हटलं की मला तुझी अपाँइटमेंट हवी असेल तर काय करू आणि मग तिनेच मला सकाळी सातची  अपाँइटमेंट द्यायला सुरुवात केली आणि त्यामुळे ती करून मग मला कामावरही वेळेवर जायला बरं पडे. तर सांगायचा मुद्दा म्हणजे अपघाताने का होईना पण ज्युली माझ्या आयुष्यात आली.

उंचीने साधारण पाच फूट सहा इंच वगैरे आणि हाडापेराने मजबूत. थोडा पसरट पण सदैव हसरा चेहरा आणि ज्या सर्विस इंडस्ट्रीमध्ये ती आहे तिथे काम करणारे, मी आजवर पाहिलेले अमेरिकन असतात तशी टापटीप राहणारी. चेहरा खूप छान रंगवलेला पण तरी तो रंग अवास्तव न होता जितकं प्रसन्न तिने दिसायला हवं तितकाच परिणाम साधणारा. ती साठीकडे येतेय हे तिने सांगितलं म्हणून मला कळलं नाही तर मला ती पन्नाशीच्या आतबाहेरच वाटली असती. तिचं बोलणं नीट कान देऊन ऐकलं की तो टिपिकल सदर्न अनुनासिक टोन अगदी थोडासा जाणवतो. त्याबद्दल कधीतरी बोलताना तिने ती  टेक्ससमध्ये मोठी झाल्याचं सांगितलं आणि ओरेगावात आल्यानंतर ते उच्चार गेल्याचं पण तिथले नातेवाईक जमले तर पुन्हा तश्या सानुनासिक उच्चारात बोलू शकत असल्याचं सांगायला ती काही विसरली नाही. आणि गंमत म्हणून प्रात्यक्षिक दाखवायला पण ती लाजली नाही. मी त्यावर मनमुराद हसले होते. 

तिच्याबरोबरची पहिली भेट वगैरे ठळक आठवत नाही आणि त्याचं मूळ कारण तेव्हा मला होणाऱ्या वेदना हे असू शकेल. पण नंतर जसं दुखणं कमी होत गेलं तसं आमच्या भेटी म्हणजे दुखण्यावरचे उपाय आणि त्याबरोबर थोडी निर्हेतुक मैत्री असा संगम असे. तोवर माझ्या दुखण्याची तीव्रता आणि त्यासाठी कधी कुठे जास्त जोर जास्त स्ट्रेच दिला पाहिजे हे तिला मी न सांगता कळायला लागलं होतं. त्यादिवशी जसं सेशन असे त्याप्रमाणे सुरुवातीला आमचं बोलणं होई मग ती माझ्यावर काम करतानाही विषय निघाला तर थोडा संवाद होई आणि मग निघायच्या आधी तिला आणि मला वेळ असेल तर तेव्हाही थोडी चौकशी.
इतर अमेरिकन लोकांना साहजिक वाटणारी भारताबद्दलची कुतूहलता किंवा मी इथे का आले/काय करते हे नेहमीचे विषय होते तसेच आपापल्या व्यवसायातले काही प्रश्नदेखील आमच्या बोलण्यात येत.गवत दुसऱ्या बाजूने कसं नेहमी हिरवं दिसतं हे नव्याने कळून घेताना कुठेतरी आमच्यातले बंध घट्ट होत होते.   

मला आठवतं तेव्हा एडवर्ड स्नोडेन चा विषय ताजा होता आणि त्याने नुकताच इतर देशात आसरा  घेतला होता. माझ्या दुखण्यावर काम करताना मी अगदी स्वतःहून विचारलं नव्हतं पण बहुतेक कुठेतरी अमेरिकेची नागरिक म्हणून ती  दुखावली गेली होती आणि माझ्या सारख्या  त्रयस्थ व्यक्तीकडे तिला त्या दिवशी व्यक्त व्हावंसं वाटलं. ती म्हणाली "All these years I used to hear that people from other countries think about Americans as Saitans and now looking at what Edward Snowden is saying looks like we are really cruel and our country people had hidden a lot of truth from us. I feel so ashamed of being an American." 

मला माहित आहे त्या दिवशी ती असं म्हणाली म्हणून काही तिचं तिच्या देशावरचं प्रेम कमी होणार नाही; पण त्याचवेळी तो रागही तिने कुठल्याही सर्वसामान्य नागरीकाप्रमाणे व्यक्त केला. बरेचदा आपला देश म्हणजे आपलं सगळचं चांगलं, असं निदान दुसऱ्या  देशाच्या लोकांसमोर तरी आपण बोलतो पण तिने तिचे हे विचार माझ्याकडे व्यक्त केले तेव्हा  ती माझ्यासाठी व्यक्ती म्हणून खूप मोठी ठरली. मला वाटतं मी खूप पुस्तकं वाचली आणि त्यांनीही मला खूप शिकवलं पण भावनेच्या उद्रेकात आपण आपल्यातल्या वाईट गोष्टीला कसं तोलावं हे समजवायला मला ज्युलीने मदत केली. 

आम्ही इतक्या विविध विषयांवर बोललो आहोत की त्यातलं आठवून लिहायचं तर दर महिन्याला एक पोस्ट फक्त ज्युली या एकाच व्यक्तीवर लिहावी लागेल. पण तरी त्यातल्या काही निवडक सांगितल्याशिवाय ज्युली कळणार नाही. 

तर माझी ट्रीटमेंट सुरु झाली जूनमध्ये म्हणजे इकडचा घरगुती भाज्या लागवड करणे, जोपासणे थोडक्यात बागकामाचा सिझन. तिच हे घर नवीन होतं. म्हणजे तिचा हे सगळं करण्याचा हा त्या घरातला पहिला सिझन. गम्मत म्हणजे माझंदेखील माझ्या या घरातलं हे पहिलंच वर्ष. त्यावर्षी पहाटेची थंडी आणि थोड्याफार फ्रोझन रात्री अजून संपल्या नव्हत्या. तेव्हा मला कुठलीच appointment मिळत नव्हती म्हणून बुधवार सकाळी सातची वेळ तिने माझ्यासाठी निश्चित केली होती. माझ्यासाठी ती इतक्या सकाळी येउन क्लिनिक उघडत असे. मी पण लवकर निघून वेळेवर पोचत असे कारण पैसे घेऊन का होईना पण कुणी त्याची सर्विस माझ्यासाठी देतोय ही माझ्यासाठी मोठी बाब होती. त्यावेळी तुला लवकर उठावं लागत असेल न असं मी विचारलं तेव्हा ती म्हणे लवकर मला तसं पण उठावच लागे आणि थंडीत बाहेर जाऊन हमिंगबर्डचं खाणं ठेवावं लागतं नाही तर आता मी इथून परत जाईपर्यंत ते उपाशी राहतील आणि मी रात्रीच त्यांचं भांडं भरून ठेवलं तर ते फ्रीज होऊन जाईल. हमिंगबर्ड फीडर माझ्याकडे पण आहे पण तोवर हा फ्रीज व्हायचा मुद्दा माझ्या लक्षातच  आला नव्हता. 

मग कधीतरी तिचं बागकाम, घर इ. बद्द्ल विषय निघाला होता तेव्हा तिने मला आवर्जून सांगितले होते की या इकोनॉमीमध्ये ती हे घर विकत घेऊ शकली कारण तिचे वडील जाताना तिच्यासाठी त्यांचं सगळं ठेवून गेले. मी नेहमी माझ्या आई वडिलांबरोबर चांगलं वागायचा प्रयत्न केला आणि माझ्या वैयक्तिक आयुष्यातल्या अडचणी सांभाळून त्यांच्याकडेही लक्ष देत गेले पण तरी त्यांनी इतकं माझ्यासाठी करावं हे काही मी धरून चालले नव्हते, हे तिचं मत, वाडवडील त्यांचं सगळं आपल्यासाठीच ठेवायला जन्माला आले आहेत अशा संस्कृतीत वाढलेल्यांना समजायला कठीण जाईल पण  ज्यांची कर्मावर श्रद्धा आहे त्यांना तिला काय म्हणायचं आहे हे लगेच लक्षात आलं असेल. ती एकंदरीत कर्मवादी आहे आणि तिचं काम ती केवळ पैसा या एकमेव उद्देशासाठी करत नाही हे मला तिच्याबरोबरच्या काळात खूप वेळा जाणवलं. 

तिचा एक भाचा त्याच दरम्यान आमच्या बाजूच्या राज्यात शिकायला आला होता. त्याला तिने आवर्जून thanksgiving साठी बोलावले होते. त्यावेळी भाबडेपणाने ती म्हणाली की हा आता कसा दिसतो तेही मला आठवत नाही कारण मी तो लहान असल्यानंतर एकदा इंडियानाला गेल्यावर पुन्हा कुठे जाणं जमलच नाही. मी माझ्या भाचा-भाचीला इकडे येईपर्यंत दर आठवड्याला आणि आताही ऑनलाईन माझ्या मुलांना त्यांच्या मावशीशी बोलायला मिळेल हे पाहते हे मी सांगितलं आणि त्यासाठी दोन वर्षातून तरी आम्ही त्यांना भेटायला जातो हे मी सहज म्हटलं त्यावेळी जाताना मला एक हग देऊन ती म्हणाली आज तू मला हे सांगितलं म्हणून मला अचानक वाटायला लागलं की मी देखील पैसे साठवून तिथे एकदा जाऊन यायला पाहिजे. माझी नाती दुसऱ्या देशात आहेत पण तिची तर याच देशात आहेत हे तिला जाणवलं असावं. मग मी तिला शिक्षणाच्या निमित्ताने का होईना तुझा भाचा आता इथे तुझ्याकडे येउन जातोय याची आठवण करून दिली. तीही हसली.

कधीकधी मला वाटतं तिचे आणि माझे प्रश्न, व्याप्ती आणि तपशील वगळता सारखेच आहेत. माझी मुलं मोठी होतानाची चिंता तर तिचा मुलगा शिक्षणात फार लक्ष न देता काहीबाही करत राहतो त्याचं कसं होणार याची तिला चिंता. मध्ये नवऱ्याची काँट्रॅक्टवाली नोकरी कायम होईल असं वाटता वाटता गेली मग नवी मिळेपर्यंत तिची घालमेल. मला स्वत:च्या करियरची धास्ती आणि आय टी या बेभरवशाच्या कामात दोघंही असल्याची टांगती तलवार नेहमीची. तिचेही नातलग आणि जवळची मंडळी याच देशात दूर गेलेली आणि माझी त्या बाबतीत काही वेगळी परिस्थिती नाही.

माझे तिच्याकडचे ऑफिशियल सेशन्स संपत आले तेव्हा मी एक दिवस तिला तू प्रायव्हेट प्रॅक्टिस करतेस का, असं विचारलं. त्याचं मुख्य कारण हे होतं की काहीवेळा असे थेरपीस्ट एकाच ठिकाणी राहत नाहीत आणि इन्शुरन्सच्या नियमाप्रमाणे माझी डॉक्टर काही मला अशा थेरपीज नेहमी प्रिस्क्राइब करणार नाही. मग तिच्याकडे इतरवेळी जायचे असल्यास हा पर्याय मला उपलब्ध राहिला असता. तिने नंतरच्या एका विसिटला तिचं कार्ड मला दिलं पण त्या विषयावर तिथे माझ्याबरोबर काही बोलणी केली नाहीत. 

मग यथावकाश मी तिच्या पर्सनल सेशनला तिच्या घरी गेले. जुन्या काळी सगळं लाकडाचं काम दिसायचं त्यापद्धतीच्या त्या घरात पूर्ण लाकडाची आणि आपल्याकडे वार्डरोब असतात तसं आतमध्ये लाकडाचं काम असलेली एक छोटेखानी खोली आतमध्ये मंद संगीत आणि एसेन्शियल ऑइलचा मस्त वास. मला थंडी वाजेल म्हणून टेबलवर गरम blanket आणि माझ्या वस्तू ठेवण्यासाठी त्या लाकडी जमानिम्याला साजेल अशी एक सन्दुक आणि दागिने काढून ठेवण्यासाठी त्यात छोटी बांबुची विणलेली वाटी. सगळ्यात महत्वाचं तिचं प्रसन्न हसू. त्यादिवशी बरेच दिवसांनी आम्ही भेटलो आणि परत निघताना तिला लगेच दुसरी पेशंट नसल्याने मी थोडा वेळ थांबले आणि माझ्याही नकळत मी तिला म्हटलं, "I missed you Julie more than my back missed you". She smiled and hugged me tight saying "I mised you too Aparna. You are such a special client of me." 

गरज, मैत्री आणि बरचं काहीशा अंधुक सीमारेषा असलेलं हे नातं. याला मी किंवा तिने काही नाव द्यायला नको. ज्युली आणि मी आपापल्या व्यक्तिगत आणि भावनात्मक लढाया आपल्या पद्धतीने लढत राहू, केव्हातरी त्यातल्या काही एकमेकाबरोबर शेयर करू आणि त्याने ज्या भावना व्यक्त होतील त्यात हे नाव नसलेलं नातं असंच परिपक्व होत राहील. 

हा लेख मी मराठी लाइव्ह च्या रविवार पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे. 

मी मराठी लाइव्ह च्या रविवार पुरवणीत "ज्युली आणि मी"
Posted by माझिया मना on Sunday, May 24, 2015