माझं शालेय जीवन वसईमध्ये गेल्यामुळे ख्रिसमस काही माझ्यासाठी अमेरिका किंवा कुठल्याही देशामुळे माहित व्हावा अशातली बाब नाही. माझ्या शाळेतल्या असंख्य मैत्रीणी आणि माझ्याच नाही तर माझ्या ताईच्या देखील मैत्रिणीही ख्रिश्चन असल्यामुळे या सगळ्यांकडे जर २५ तारखेला गेलो नाही तर मोठाच अपराध असे. त्यांचे केक आणि काही बेकिंग गुडीज सोडले तर बाकी सगळं पदार्थाचं आपण दिवाळीत फ़राळाचं करतो त्यातलेच असत. आम्हाला शाळेला १० दिवस सुट्टी असे. त्यामुळे या सगळ्यांच्या घरी जाणे, त्यांनी केलेले गोठे पाहणे वगैरेमध्ये कॅलेंडर कधी बदललं कळतही नसे. त्यांच्याकडे सँटा येतो असं काहीसं ऐकून होते. याच्याशी मात्र आमचा फार परिचय नव्हता. तो २४ तारखेच्या रात्री प्रत्येक मुलाला काही तरी भेटवस्तू, खेळणी देत असतो इतकी ऐकीव माहिती फक्त.
अर्थात ख्रिसमस माहित असला, थोडाफार सांता ठाऊक असला तरी ख्रिसमस कॅरोल, हे प्रकरण मला फारसं माहित नव्हतं. त्यासाठी मात्र देशाची सीमा ओलांडावी लागली. आमचे पहिले काही ख्रिसमस, इकडच्या थंडीशी जुळवून घेण्यात गेले तरी एके वर्षी म्हणजे नक्की सांगायचं तर आरुष पोटात असताना डिसेंबरमध्ये फ्लोरिडाच्या डिस्नेला गेलो होतो, तेव्हा या सणाचा सामुहिक उत्साह पहिल्यांदीच दिसला. डिस्नेमध्ये काय संपूर्ण डिसेंबर ख्रिसमस साजरा केला जातो. आपण जशी लहानपणी "दिन दिन दिवाळी","विठूचा गजर हरिनामाचा" म्हणतो तशी इथल्या लोकांच्या तोंडावर लहानपणापासून "रूडॉल्फ द रेड नोज", "वी विश यु अ मेरी क्रिसमस", "द ट्वेल्व्ह डेज ऑफ क्रिसमस", वगैरे कॅरोल्स रूळलेली असतात.
संगीताला भाषा नसते असं म्हणतात; इथे तर मला कळणारी भाषा होती त्यामुळे तिकडे डिस्नेला सर्व लोकांना स्पीकरवर लावलेल्या या क्रिसमस कॅरोल्स बरोबर सोबतीने गाताना पाहून मला फार उत्सुकता निर्माण झाली. पुन्हा केव्हातरी या कॅरोलचा शोध घेऊ असा मी तेव्हापासून विचार करत होते. मुलं इकडच्या पाळणाघरात जायला लागली तशी क्रिसमस कॅरोल्स काय, हळूहळू, या हॉलिडे टाईमनेच आमच्या घरात प्रवेश केलाच. तरीदेखील सायबेरीयन ट्रान्स मी नक्की केव्हा ऐकलं सांगता येणार नाही.
मला ट्रान्स म्युझिक फार कळतं किंवा नोटेशन्स वगैरे फॉलो करता येतात असं नाही. अगदी या पोस्टपुरता सांगायचं तर मला यातल्या सुरावटींवर लिहिताही येणार नाही. पियानो मंद्र सप्तकात सुरु होऊन बाजूला व्हायोलिन आपल्याला डोलायला लावते, त्या डोलण्यात क्षणभर झुलावं, तोच अतिप्रचंड वेगाने धबधबा कोसळावा तसे सगळ्याच वाद्यांचे सूर तुम्हाला अचंबित करतात. सगळा ऑर्केस्ट्रा तुमच्यासमोर एक नाट्य सादर करतो. या नाट्याचं कथानक आपलं आपणच लिहायचं, एकट्यानेच या मैफिलीचा आस्वाद घ्यायचा आणि त्यात स्वतःला इतकं झोकून द्यायचं की मनातला कल्लोळ, गोंधळ ही सुरावट संपताना शांत व्हावी.
गेली कित्येक वर्षे डिसेंबरच्या उत्तर अमेरिकेतल्या थंडीत, मन कोसो मैल दूर माझ्या आप्तस्वकीयांच्या बरोबर असतं तेव्हा तेव्हा मी हे गाणं ऐकते. यु-ट्यूब वगैरे नव्हतं तेव्हा इकडच्या हॉलिडे रेडिओवर ते हमखास वाजे. यात मध्ये मध्ये वाजणाऱ्या घंटा जशी सुरावट बदलतात त्याबरोबर मनातल्या कथानकात अधिक-उणे होतं. शेवटाला त्यांची लय संथ होत जाते जाते आणि आपण शांत होतो.
आपल्या प्रत्येकाच्या आयुष्याला वेगवेगळ्या किनारी असतात. त्यात काही सुखाच्या भरजरी तर काही दु:खाची काजळी ल्यालेल्या. माझ्याही आयुष्यातली अशी एक काळी किनार दुर्दैवाने ख्रिसमसशी संबधीत. जीवलग मित्र-मैत्रिणीकडेही त्या घटनेचा उल्लेख करणं मी टाळते. पण तरी ती घटना मी किंवा माझे कुटुंबीय विसरूच शकणार नाहीत. आमच्या सर्वांच्याच आयुष्यातले संदर्भ बदलले, त्या एका प्रसंगामुळे. जर नियती वगैरे कुणी कुठे असेल तर ती एक तर झूठ आहे किंवा ती फार क्रूर आहे. हा तो कोणी सँटा वगैरे आहे तो लहान मुलांना खेळणी देत असेल पण आमच्याकडच्या एका छोट्या बबडूकडून तोच काहीतरी घेऊन गेला, असे सगळे तिरपागडे विचार मनात घेऊन सुन्न बसलेलो आम्ही, एका तपाहून अधिक काळ उलटून गेला तरी नियतीला ते परत द्यायला जमलं नाही, जमणारही नाही हे आम्हाला माहित आहे.
मी फोन करते, आई म्हणते "तुला आजचा दिवस माहित आहेच." मी हुंदका दाबून "हम्म" करून प्रत्यक्ष उल्लेख न करता आम्ही काही बाही बोलत राहतो. कठीण असतं नं काहीवेळा "मूव्ह ऑन" होणं. माझ्यासाठी तर आणखी कठीण कारण आता गेले काही वर्षे माझ्या मुलांचा सँटा व्ह्यायची जबाबदारी आम्हा दोघांची आहे. अगदी मनापासून सांगते, मी त्या ख्रिसमस नतंर जेवढा सँटा या प्राण्याचा दुस्वास दरवर्षी केला, तेवढा मला त्याबद्दल ऐकीव माहिती होती, तेव्हा तो माझ्यालेखी तसा अस्तिवातही नव्हता. अर्थात हे सगळं घडतं त्याच्याशी कुठल्याही सँटा, देव या संकल्पनाना जोडणं हा मूर्खपणा आहे न कळण्याइतकी मी दुधखुळी नाहीये.पण सध्या जोवर ही मुलं विश्वास ठेवताहेत तोवर माझ्यासाठी हा सँटा बनण्याचा आतापर्यंतचा कठीण जॉब मला करावा लागेल. मनातली आंदोलनं कमी होतील का ते माहित नाही, आनंद तरीही दाखवावा लागेल. अशा कठीण दिवसांमध्ये साथीला असेल ट्रान्स सायबेरीयनची ही धून.
ही पोस्ट खरं यावेळचा सँटा जॉब करत असतानाच लिहायला घेतली आणि ब्लॉगवर टाकेपर्यंत नाताळ संपलाच आहे. २०१५ चा आढावा वगैरे घेऊन याच वर्षात पोस्ट होईल याची काही शाश्वती वाटत नाही तेव्हा भेटूया २०१६ मध्ये. शुभेच्छा :)
कुठल्याशा अनामिक चिंतेने मन बेचैन राहतं आणि झुंजूमुंजू व्हायच्या आतच जाग येते. माझ्या शांत झोपलेल्या मुलांचा मला अशावेळी हेवा वाटतो. शिवाय आज शनिवार म्हणजे शाळेसाठी जेवढ्या लवकरउठावं लागतं तेवढ्या लवकर उठायची गरज नाही. मलाही कामाच्या दिवशीची, कामावर जायच्या आधी निस्तरून जायच्या कामाची रांग मागे नाही. तर अशीही अवेळी येणारी जाग,तीही झोपायची मुभा असायच्या रामप्रहरी.
कालच खिडक्या पुसून घेतल्यात. हे काम करणारीने जाताना सगळ्याच खिडक्यांची आवरणे पुन्हा झाकली नाहीत (मला वाटतं ज्या प्रकारे blinds हा प्रकार चालतो त्यांना आवरणच म्हणावं) तसं मुलं ज्या खोलीत जास्त करून खेळतात तिचा उपयोग पाहता तिने इथे झाकाझाक नाही केली हे चांगलच; म्हणजे मला ते उघडण्यासाठीचा आवाज इतक्या पहाटे करायला नको. तिथून मला समोरचा चिब भिजलेला रस्ता दिसतोय. दोन दिवस तो तसाच दिसेल. आताही जाणवत नाही पण एक दोन थेंबांची पिरपिर सुरु असेल. म्हणजे सूर्यदर्शन नाही, म्हणजे हे मळभाची चादर आणखी एक थर वाढवणार.
खिडकीतून मोकळा रस्ता पाहता मैलभर लांब असलेला, सदैव वाहता हायवे जास्त स्पष्ट जाणवायला लागतो. जोरात जाणाऱ्या गाड्यांचे आवाज मला या पहाटेच्या पारी समुद्राच्या गाजेसारखे भासतात. पण मी बरेच आधीपासून लख्ख जागी असल्यामुळे बहुतेक, उगाच कुठल्याही दिवास्वप्नात जायचं सुखही मिळवू पाहत नाही. माझ्या मायदेशातली शनिवारची एक पुरवणी पण माझी खिडकीपाशी यायच्या आधीच वाचून झाली आहे.
बाहेरच्या थंडीची थोडी जाणीव खिडकीपाशी उभं असताना मला होते. मला आठवतं, काही वर्षांपूर्वी असं मळभ वगैरे आलं की झक्कपैकी काहीतरी लिहायला सुचायचं. मग लिहिता लिहिता आधीची मरगळ जायची. आताही काहीबाही सुचत असतं, फक्त वेळच्या वेळी उतरवलं जात नाही आणि मग दिवस पुढे सरला की तो विषयच डोक्यातून जातो. पुन्हा ते मनात तसचं उतरेल याची काही शाश्वती नाही. सिद्धहस्त लेखकांच्या बाबतीत जसा "रायटर्स ब्लॉक" म्हणून एक प्रसिद्ध शब्द आहे, तसा थोडा कमी ठाशीव, माझ्यासारख्या हौशी, छंद म्हणून किंवा व्यक्त व्हायचं म्हणून लिहिणाऱ्या लोकासाठी कोणता बरं शब्द असेल?
तर आज हे समुद्राची गाज वगैरे आठवलं तेव्हाच विचार केला एक दिवसाची तरी दैनंदिनी लिहावी. योगायोगाने मागच्या दोनेक वर्षांत जशा नोकऱ्या बदलल्या तशी तिथे वापरलेल्या वह्या माझ्या एक छोटेखानी, घरगुती ऑफिसमध्ये केव्ह्याच्या माझी वाट पाहताहेत. त्या पूर्ण वापरल्याशिवाय मी रिसायकलमध्ये टाकणार नाही, हे माझ्यापेक्षा त्यांना जास्त ठाऊक आहे, असं म्हटलं तर ती अतिशयोक्ती ठरू नये.
खूप दिवसांनी मी इतकं सलग स्वहस्ते लिहिते, म्हणजे हातात पेन धरून, हे माझं मलाच जाणवतंय. म्हणजे सुरुवात त्या अस्वस्थतेने झाली तरी जसजसं हे स्वैर मनोगत कागदावर उतरतंय तसतसं थोडं आभाळ स्वच्छ होतंय. ती गाज आता अंधुक होतेय आणि त्यात परनळीतून ठिबकणाऱ्या थेंबांचा आणि कुठे कुठे पाखरं बोलू लागायचा आवाज मिसळतोय.
मला वाटत नाही हे पूर्वीच्या अनुभवांइतकं स्वच्छ उतरलंय, पण या इतक्या लवकर उठण्याचा फायदा म्हणून मी बहुतेक आताच हे टाईप आणि पोस्टही करेन.
अनुभवांचे काही पदर मरगळ आणतात तर काही प्रसन्न कवडशासारखे दिसत राहतात. शेवटी हे एकमेकांत बांधलेले असतात. काही विशिष्ट काळात येणाऱ्या चांगल्या आणि वाईट अनुभवांचे पदर एकावर एक पांघरले जातात आणि नकळत त्यांची एक दुलई तयार होते. त्यातले फक्त चांगले वेगळे काढून त्याची एकच लक्षात राहणारी आणि मुख्य त्या इतर पदरांचा पूर्ण विसर पाडणारी एक दुलई असं एक फायनल प्रॉडक्ट बनवायला मला आवडेल. अर्थात माझ्या मी स्विकारलेल्या दोषांना पाहता ते विसरणं मला जमेल का याची जरा शंकाच आहे. पण मला हवंय असं प्रॉडक्ट. है कोई बेचनेवाला?
शनिवारची सकाळ. सहा वाजल्यापासून मुलं येऊन सरावाला लागलेली असतात. कदाचित त्यांनी आधी स्पीड स्केट्स घालून सराव केला असेल आणि आम्ही नवाच्या invited only क्लाससाठी पोहोचेपर्यंत त्यांचे इन्डोअर स्केट्स घालायला सुरुवात झाली असेल. आम्हीदेखील पटापटा मुलांच्या पायातले शूज बदलून त्यांना स्केट्स घालायला सुरू करतो. सुरुवातीला जाऊ की नको करणारा माझा सात वर्षांचा मोठा मुलगा एकदा का रिंकमध्ये पोहोचला की तिथलाच होतो. धाकटा, चार वर्षांच्या आसपासचं कुणी नसल्याने टाळाटाळ करायला पाहतो, तोच माझ्या मोठ्या मुलाइतकाच झँडर त्याच्या स्केट्सवरून वार्‍याच्या वेगाने येत "कमॉन, आय अॅम हियर फॉर यू" अशी साद घालून त्यालाही सामील करून घेतो. हे दृश्य आहे आमच्या मागच्या वर्षीपासून नियमित असलेल्या ओक्स पार्क स्केटिंग रिंकमधल्या शनिवारचं.
कोण कोण आहे इथे? या मुलांमध्ये सात वर्षांचा अलेक्झांडर (सगळे त्याला झँडरच म्हणतात) आहे. तो तीनेक वर्षांचा असताना मी त्याला पाहिलं होतं, तेव्हा तो साधं चालण्यापेक्षा स्केट्सवर चांगलं चालतो असं वाटलं होतं. माझ्यासाठी तो आताच स्टार आहे. जसा तो, तशीच पाच वर्षांची सुळूसुळू स्केट्स करणारी हॅडी, एकविसावा वाढदिवस साजरा करण्यासाठी उत्सुक कोर्टनी, मोठी कोण छोटी कोण हे पटकन न ठरवता येऊ शकणार्‍या इव्ह आणि आना या दोघी बहिणी आहेत आणि २०१३च्या जागतिक स्पर्धेसाठी अमेरिकेतर्फे निवडला गेलेला चार्लीसुद्धा आहे. वेगवेगळ्या वयोगटातली वीसेक डोकी - किंवा खरं शरीरं म्हटली पाहिजेत - प्रत्येक शनिवारी एकत्र सरावासाठी / शिकण्यासाठी ओक्स पार्कच्या स्केटिंग रिंकमध्ये येतात.
"आय अॅम प्रिपेरिंग फॉर द नॅशनल्स." "तू इथे यायला शनिवारीसुद्धा पहाटे उठतोस?" या माझ्या प्रश्नाच्या उत्तराला कॉनर्स म्हणाला होता. वर म्हटलं तसं चार्लीने एके वर्षी जागतिक स्पर्धेत अमेरिकेचं प्रतिनिधित्व केलंय. विविध स्तरांवर स्पर्धा होत असतात, त्यात बाकीची मुलंही भाग घेत असतात. म्हणजे म्हटलं तर हे एकमेकांचे प्रतिस्पर्धी. मी मात्र दर आठवड्याला सराव करताना पाहते, तेव्हा या शब्दाचा मागमूसही दिसत नाही. एखादी अवघड स्टेप ज्याला जमली, तो दुसर्‍यालाही यावी, म्हणून दिलखुलासपणे मदत करणार.
आजवर बरीचशी अतिशय चांगली माणसं मला योगायोगाने भेटत गेली. त्यातल्या प्रत्येकाने मला काही ना काहीतरी शिकवलं आणि माझी त्या वळणाची जडणघडण होत गेली. माझी या ग्रूपशी दोस्ती ही त्या योगायोगातली आतापर्यंतची सगळ्यात वेगळी घटना किंवा आपण म्हणतो की हे विधिलिखित होणारच होतं, तसं काहीसं.
मला धाकटा मुलगा झाला, तेव्हा माझ्या मोठ्या मुलाला थंडीत कुठे गुंतवावं हा एक प्रश्न होता. त्यात पोर्टलँडची थंडी म्हणजे सूर्यदर्शन अजिबात नाही आणि संततधार पाऊस. त्यामुळे मुलांनी खेळत राहायचं तर काहीतरी इन्डोअर पाहायला हवं होतं. तेव्हा कुणीतरी ओक्स पार्कच्या स्केटिंगचं नाव सुचवलं होतं. त्यात शनिवारी साडेदहाच्या क्लासला एका मुलाच्या तिकिटावर एक पालक फ्री अशी ऑफर होती. ते फुकट आहे म्हणून नाही, तर आमचा मुलगा थोडा बुजरा आहे, त्यामुळे इथे निदान बाबाच्या सोबतीने निदान आत जाईल, या आशेने नवर्‍याने जायला सुरुवात केली.
अगदी सुरुवातीला त्यांना उत्तेजन द्यायला मीही बाळाला स्ट्रोलरमध्ये टाकून जायला लागले आणि आमची ओळख झाली बिलबरोबर आणि त्याच वेळी मी वर उल्लेखलेल्या झँडरला पाहिलं.
या साडेदहाच्या क्लासला आमच्यासारखे हौशे-नवशे पालक त्यांच्या हाफ तिकिटाला घेऊन आणि किती वैट दिवस आहे त्याप्रमाणे स्केटिंग येत असलेले लोक असा बराच गोतावळा असतो. पण तरी बिलचा उत्साह वाखाणण्यासारखा असे. तो प्रत्येकाला स्केटिंग सुरू ठेवावं म्हणून प्रोत्साहित करत असतो. यात त्याचा वैयक्तिक स्वार्थ काहीच नसतो. तो आणि इथे येणारे जवळजवळ सगळेच पोटापाण्याचा आपापला वेगळा उद्योग करून इथे आठवड्याच्या शेवटी किंवा दिवसाच्या शेवटी त्यांचा छंद पुढे न्यायला येतात. त्यात बिलची स्वतःची दोन मुलं इथे शिकतात आणि वेगवेगळ्या स्पर्धांमध्ये सहभागीपण होतात; म्हणजे त्याने का बरं इतर प्रतिस्पर्धी निर्माण करावेत?
वर म्हटल्याप्रमाणे आम्ही साडेदहाच्या क्लासला जायला सुरुवात केली. बाळाची कामं वाढल्यामुळे मी नंतर त्यातून कटाप झाले. त्यातल्या त्यात ही दोघं नसल्यामुळे थोडा निवांत वेळ मिळाला, हा काय तो माझा फायदा. पण आमच्या बाबाची कसोटी होती. बरेचदा सकाळीच पोराचं स्केटिंग आवडत नाही वगैरे सुरू होई, कधीमधी दांड्या मारणंही सुरू होतं. पण तरी नेटाने किल्ला लढवून स्केटिंग सुरू ठेवलं. केव्हातरी दादा जातो म्हणून धाकटा, "मलापण स्केटिंग करायचं आहे" म्हणून मागे लागला. त्याला नेलं, तेव्हा सुरुवातीला बेबी स्केट्स दिले, ते त्याला नको होते. त्यामुळे तिकडे थोडी लोळालोळी झाल्यावर पुढच्या वेळी विचारू म्हणून वेळ मारून नेली. पण या साहेबाला नको इतकं लक्षात राहतं. त्यामुळे पुन्हा तेच. बरं नेहमीचे स्केट्स दिले तर त्यावर तोल सांभाळताना मला बाजूला धरावं लागे. त्यामुळे रिंकच्या बाजूला एक रिंगण आहे, तिथे आम्ही दोघं एकत्र चकरा मारतोय असं दृश्य. तेही नाही म्हटलं तरी इतरांना थोडं अडखळवू शकतं, म्हणून मग आम्ही दोघांनी ब्रेक घेतला. आता बाकी काही नाही, पण बाबाला स्केट्स घालून तोल सांभाळता येणं आणि एक गोल चक्कर मारणं इतकं येऊ लागलं होतं. त्यामुळे मुलालाही तो मदत करू शकत होता. त्यामुळे पूर्वीसारखं दांड्या मारण्याची संख्या कमी झाली होती. मोठा आपल्या स्केट्सवर उभं राहू लागल्यावर साडेदहाच्या क्लासला धाकट्यालाही सुरू केलं.
याच दरम्यान मी नोकरी बदलली आणि माझी टिफनीशी ओळख झाली. आमच्या दोघींचा साहेब एक आणि कामाचं स्वरूप थोडं वेगळं. ती तेव्हा माझ्या पुढच्या क्यूबला बसायची. त्यामुळे आमच्या कधीतरी व्यक्तिगत गप्पाही होत. एकदा "शनिवारी काय करता?" या प्रश्नाच्या उत्तराला "स्केटिंग" ऐकून ती उडाली. कारण त्याच स्केटिंग रिंकमध्ये ती लहानपणापासून स्केटिंग शिकली आणि आता तिच्या मुली तिथे शिकतात, शिवाय दर एक महिना आड ती स्वतः तिथे स्वयंसेवक म्हणून कामही करते. त्या वेळी आमच्या तिथल्या काही अडचणी पाहून तिने मला साडेदहाऐवजी दुपारी एकचा क्लास कर म्हणून सल्ला दिला. आमच्या नशिबाने तो तिचा तिथला कामाचा महिना होता. त्यामुळे तिने आम्ही गेल्यावर तिथल्या तमाम प्रशिक्षकांशी आमची गाठ घालून दिली. शिवाय आईची ऑफिसमधली मैत्रीण इकडे आहे म्हणून का काय माहीत नाही, पण मुलांनीदेखील अचानक सहकार्य दिलं. त्यात त्या क्लासमध्ये अजून धडपडत असणार्‍या धाकट्याने दादाच्या वयोगटात घुसखोरीही करून झाली.
एकचा क्लास साडेदहापेक्षा कमी गर्दीचा, कदाचित मुलांबरोबर एक पालक फुकट नसल्यामुळे किंवा वेळेमुळे, पण त्यामुळे मुलांकडे जास्त लक्ष पुरवलं जाई आणि साडेदहाला अगदी बेसिक स्केटिंग शिकवलं जाई, तर इथे थोडं पुढे - म्हणजे backwards किंवा एक पाय मागे सरळ करून वगैरे अशा थोड्या पायर्‍या वाढवल्या होत्या. या वेळी आमची ओळख झाली ती एमीबरोबर.
एमीचे तीन मुलगे इथे स्केटिंग शिकतात. वर उल्लेख केलेला चार्ली तिचाच मोठा मुलगा. या तिघांनाही स्केटिंग करताना पाहणं म्हणजे तळ्यात मासे जसे सुळकन इकडे तिकडे फिरतात, तशी ही पूर्ण स्केटिंग रिंकमध्ये सुळसुळत असतात. एमीच्या मते मुलगे सूचना पाळायला फार टाळाटाळ करतात, पण तुमचा मुलगा फार छान ऐकतो.. हे अर्थातच आम्ही कधी अनुभवणार म्हणा:) तर तिने त्याच्याकडे नेहमी लक्ष दिलं आणि साधारण तीनेक महिन्यात ती, "हवं तर एकच क्लास सुरू ठेवू शकता, नाहीतर मोठ्याला सकाळी नऊला एक invited only क्लास आहे त्याला मी घेईन", असं क्लास संपताना म्हणाली.
यात आमचा प्रश्न हा होता की आता आम्ही दोघं मुलं एकतरी खेळ एकत्र खेळायला शिकतील म्हणून रस दाखवत होतो. पण धाकटा अजून चार असल्याने तेवढं काही स्केटिंग शिकला नव्हता. त्यामुळे त्याला नऊच्या क्लासमध्ये प्रवेश देता आला नसता. मग एमीने त्याच्यावरही उपाय काढला. ती म्हणाली, "तुमच्या दोघांनाही सकाळीच आणा."
मोठा क्लासमध्ये असेल तेवढा वेळ धाकट्याला तिथेच कुणी तरी बेसिक शिकवत. बाबालाही स्केट्स देऊन त्यानेही मुलांबरोबर सक्रिय असावं हेही पाहिलं. बाबा आतापर्यंत बर्‍याच क्लृप्त्या शिकला, हे वेगळं सांगायला नकोच. हा क्लास संपला की तुम्हाला हवं तर साडेदहाच्या क्लासमध्ये थांबून सराव करता येईल, ही सोयही होतीच.
तसं माझ्या मुलाचं स्केटिंग बरं होतं; पण अर्थात आता ज्या मुलांबरोबर त्याला शिकायचं होतं, ती बहुतेक सर्व एकतर स्केटिंग करणार्‍या कुटुंबातली असल्यामुळे अगदी लहानपणापासून क्लब करत होती, शिवाय ते आठवड्यात इतर दिवशीही येऊन सराव करून जात. आणखी एक म्हणजे त्यांनी हे वर्षानुवर्षे करायचं ठरल्यामुळे त्यांनी यात गुंतवणूक केली होती. म्हणजे स्पष्ट सांगायचं, तर त्यांची स्केटिंग किट्स अतिशय अद्ययावत आणि आपल्या मध्यमवर्गीय भाषेत सांगायचं तर महाग होती. ती महाग असण्यापेक्षा कुठल्याही खेळात जसं तुम्ही योग्य आयुधं वापरलीत तर तुमचा परफॉर्मन्सदेखील चांगला होतो, तो नियम स्केटिंगसाठीदेखील लागू होतोच. तर सांगायची गोष्ट, आम्ही सुरू केलं आणि दोनेक सेशननंतर कुणीतरी माझ्या मुलाच्या पायाची साइज तिच्या मुलाच्या जुन्या स्केट्सच्या साइजशी जुळेल असा अंदाज करून टिफनीकडे ते स्केट्स देऊन गेली. ती माउली कोण हे मला आजतागायत कळलं नाही. ते स्केट्स वापरून इतकं हलक्याने जाता येतं, हे मुलाच्या लक्षात आल्याने आता इथे आपल्याला स्वीकारलंय हे त्याच्या लेखी जास्त अधोरेखित झालं आणि शनिवारी उठण्यातला त्याचा रस अचानक वाढला. बिलकडे सहज चौकशी करता हे स्केट्स निदान सहाशे डॉलर्सचे असतील असं तो म्हणाला. अर्थात तो स्वतःच म्हणाला की या वयात त्यांचे पाय मोठे होणार असतात, तेव्हा प्रत्येक वेळी नवेच स्केट्स घ्यायला पाहिजेत असं नाही. बाकीची मुलंही जुने स्केट्स वापरतात आणि नवे स्केट्स असतील तर पायाला सराव व्हायलाही वेळ जातो.
नेमकं आम्ही सकाळचं सेशन सुरू केलं, त्या वेळी एमी, अॅबी आणि बिल तिघं मिळून या मुलांचा एक स्प्रिंग शो बसवत होते. त्यात आमच्या मुलांनादेखील घेतलं. सुरुवात शोची गाणी बसवायच्या वेळच्या मस्तीमुळे झाल्यामुळे माझी मुलं या नवीन मुलांमध्ये कधी रुळली ते कळलंच नाही. शिवाय माझ्या धाकट्या मुलाला वगळलं जातंय असं होऊ नये, म्हणून त्याला जमेल असंदेखील बसवलं. त्यामुळे इतर वेळी मला रिंकमध्ये जायला मिळत नाही ही धाकट्याची रडारड बंद झाली.
या शोनंतर पुन्हा जेव्हा नेहमीचा सकाळचा क्लास सुरू झाला, तेव्हा माझ्या मुलासमोर आधीपासून हा क्लास आणि खरं सहा वाजल्यापासून येणारी ही मुलं स्केटिंगमध्ये बरीच पुढे होती हे सहज लक्षात येत होतं. त्यालाही ते मी आधीच सांगितलं होतं. पण त्याला काही येत नसेल तर त्याच्याबरोबर करणारं कुणी न कुणी तरी तिथे असे आणि मला जास्त येतं तर मी का कमी येणार्‍याबरोबर करू.. किंवा हाच माझ्याशी पुढे जाऊन काँपीट करायला लागला तर.. अशा विचारांना तिथे थारा नव्हता.
एकदा एमीबरोबर बोलताना ती चार्लीबरोबर जेव्हा आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेसाठी गेली होती, याची चर्चा माझ्याबरोबर करताना ती सहज म्हणाली की तिथे भारताचेही स्पर्धक होते आणि त्यांना स्केटिंग करताना पाहताना कळत होतं की त्यांना अजून ट्रेनिंगची गरज आहे. आम्ही मध्ये वेळ होता तेव्हा त्यांना काही टिप्स दिल्या. "I wish I could have spent some more time with them. I know its hard to get the kind of infrastructure we need for this game". तिच्या या वाक्यात खेळाची आवड जास्त दिसते. त्यामुळे ती सतत इतरांना प्रोत्साहन देत असते. जरी ट्रेनिंगसाठी तुम्ही क्लब मेंबरशिप वगैरे घेऊन करणं जास्त योग्य आहे, तरी आमच्यासारखे अल्याड-पल्याड असणारे लोक वेगळे पडू नयेत, म्हणून नऊच्या क्लासला आम्हाला आमंत्रित केलं जातं. आमच्याबरोबर मुलगी होती, तिची प्रगती पाहून तिलाही एमीने बोलावलं होतं. पुढच्या महिन्यात थॉमसला आणलं आणि तीनेक महिन्यांनी झालेल्या रिजनल्सला पदक मिळालं. आता तो नियमित क्लब करतो.
मला खात्री आहे, अशी अनेक उदाहरणं असतील. यातली बरीच मुलं स्पर्धक म्हणून एकमेकांसमोर उभी ठाकतील यात शंकाच नाही. पण जेव्हा ती सगळी एकत्र सराव करतात, त्या वेळी मात्र ही एक टीम, एक कम्युनिटी असते. आपल्या या मोठ्या टीममधल्या कुणाला काही अडचण असेल तर आपण मदत केलीच पाहिजे, ही भावना यांना वेगळी शिकवावी लागली नाही, असं दिसतं. जो नवा असतो त्याला कुणीतरी मदत करतं, मग हा नवा थोडा अनुभवी झाला की तो पुढच्या नवख्याला मदत करायला तयार होतो. हे चक्र असंच सुरू राहतं.
मागे म्हटलं तसं अशी माणसं, असे मित्र-मैत्रिणी मला मिळाल्याचं समाधान मला वाटतं. इथे ते यासाठीदेखील की मी फार काही न करता मदत करायचा हा वसा माझी मुलंही घेतील. त्यांनी एकंदरीत याच स्पर्धांमध्ये उतरलं / नाही उतरलं, तरी तसा काही फरक पडत नाही. त्यांना अंग सोडून स्केट्सवर गिरक्या घेताना पाहणं जितकं सुंदर वाटतं, तितकंच भरून येतं त्यांना तोल सावरायला मदत करायला कुणीतरी बाजूला आलं की आणि त्यांनीही कुणाच्या तरी खांद्यावर हलके हात ठेवून एकत्र गरगर फिरताना.
आजकाल शुक्रवारपर्यंत कितीही दमलं, तरी जेव्हा शनिवारी मुलं स्केटिंगला जायचं म्हणून आनंदाने लवकर उठतात, तेव्हा आम्हीही आपसूक तयार होतो. इथे स्पर्धा नसायलाच हवी असं काही नाही. पण थोडं कम्युनिटी म्हणून मदतीचीदेखील अपेक्षा करणं चुकीचं नाही. हे छोटे छोटे हात मोठे होताना त्यांच्या मनात हा मदतीचा भाव रुजतोय, हेही तितकंच महत्त्वाचं आहे.
आज बालदिन आहे. त्या निमित्ताने आमच्या मागच्यावर्षीच्या स्केटिंग शो मधला लहान मुलांनी सादर केलेल्या गाण्याचा एक विडीओ इथे देत आहे. मग आपणही आपल्या लहानग्यांना स्पर्धेच्या तयाऱ्या करतानाच थोडी समुह भावना वाढीला लागावी म्हणन प्रयत्न करणार का? बालदिनाच्या शुभेच्छा.
हा लेख मिसळ पाव या संस्थळाच्या दिवाळी अंकात प्रकाशीत झाला आहे. त्यासाठी मिपाचे आभार :)
सकाळी आई उठवायच्या आधी फटाक्यांच्या आवाजांनी जाग येणं आणि त्यात मग आपण आपल्याही एक दोन लवंगी-चक्रीची भर घालून चकली, चिवडा, (बेसन) लाडू खात खात दिवाळी अंक वाचणं. भरपूर दिवस शाळा नसल्याने डोक्याला ताप नाही, ही एक सूक्ष्म आनंदाची भावना घेऊन तुळशीच्या लग्नाची वाट पाहणं. ह्म्म्म मला दिवाळी आवडते, हे एक चित्र.
आजुबाजुला दिवाळीचं वातावरण नसताना आठवण ठेवून आधीच्या शनि/रविवारी जमेल तेवढा फराळ बनवणं, दिवाळीच्या दिवशी नेमकी मिटिंग लावली बघ बिजनेसने किंवा अर्र यंदा भारतात जाऊन आलो म्हणून सुट्टी नाही घेत येणार असले विचार करत सकाळी लवकर उठून एक दिवा, मुलांना थोडा-फार फराळ आणि नेहमीची लगबग. ऑफिसमध्ये उगीच लक्ष न लागणे, क्वचित डोळे भरून येणे पण तरी विकेंडला अमकी/तमकी पार्टी आहे त्याच्या मेन्युची वगैरे मनात उजळणी करणे, पुन्हा नंतरच्या विकेंडला मराठी मंडळाचा फराळ वगैरे वगैरे कधी कधी आधीच्या दिवाळींपेक्षा जास्त नेवर एंडिंग वाटणारं हेही एक चित्र. पुढे मुलं मोठी झाली की चित्र बदलेल.
बदलणार नाही ते म्हणजे "ह्म्म्म दिवाळी मला आवडते", ही हे चित्र चितारतानाची भावना. हा सण आपल्या मनात आनंदाची, समाधानाची भावना जागृत करण्यासाठी मदत करतो. थंडीची थोडी मरगळ येणार असते, दिवस लहान होतानाचा अंधार दूर करायची चेतना देतो. वय, जागा, ज्यांच्याबरोबर आपण साजरं करतोय हे सगळं सगळं बदलत राहणार आहे पण ती भावना आहे तशीच राहील/ राहो हीच प्रार्थना.
आपल्या ब्लॉगर/फेसबुकवरचे लाइक्स (इकडे २०० आणि तिकडे १०० च्या अतिशय जवळ पोहोचवलं तुम्ही माझिया मनाला), शिवाय अपेक्षेपलीकडे गुगल प्लसवरचं फॉलोइंग, हा लोभ असाच राहुदे आणि ही दीपावली आपलं येणारं वर्ष लक्षवेधी ठरवू दे. अनेक अनेक अनेक शुभेच्छा. शुभ दीपावली.
फॉल म्हणजे आपला हेमंत येतो तो निसर्गातल्या रंगाची उधळण घेऊन. आता नाही म्हटलं तरी त्या पानगळीच्या रंगांची सवय झालीय पण तरी एखादी सांज अशी येते की दिवसाचा देव जाता जाता त्या रंगात आपले काही रंग घालतो आणि एक वेगळं चित्र आकाशाच्या नैसर्गिक कॅनव्हासवर काढून जातो. काल एक छोटा वॉक मुलांबरोबर करताना ही उधळण दिसली. सुरुवातीला त्याने थोडा पिवळा वापरून फराटे काढायला सुरुवात केली.
मध्ये त्याला कॅनव्हासच्या पार उजवीकडे कुणा जाणाऱ्याचे मोठा पंजा का चितारावासा वाटला असेल बरं?
पिवळ्याला विस्तारायचं काम मध्यभागी सुरु होतचं.
आणि मग आगीची धग दिसावी तसा हा केशरी. माझ्या घरची एक भिंत या रंगात अ‍ॅक्सेंट केली तेव्हा त्याला फ्लेम कलर म्हणतात हे ठाऊक झालं.
आम्ही चालत घरी पोहोचेस्तो कॅनव्हास पूर्ण भरला होता आणि रविवारची हुरुहूर लावणारी आणखी एक संध्याकाळ रंगमय झाली होती.
कुठेतरी हेच रंग उगवतीचे म्हणूनही खपत असतील. कोण जाणे?
श्रावण आला की खादाड मंडळींना उपासाच्या पदार्थांची आठवण होते म्हणजे तशी ती इतर वेळीही होत असतेच पण मग त्यासाठी संकष्टी नाहीतर घरटी गुरुवार वगैरे करणारी आई-आज्जी--मावशी-काकू अशा लोकांवर विसंबा आणि ते उपासाचे पदार्थ करून आपल्याला खाऊ घालतील याची वाट पहा. त्यातून त्यांनी ते डाएट नामक फंडा (ए कोण रे तो आमच्या वजनाकडे पाहणारा) वगैरे सुरु केला असला की आलीच का कंबख्ती? असो पण श्रावण आला की भलेभले कोलमडतात. अरे वातावरणच असं असतं न महाराजा की हिरवळ दाटे चोहीकडे (हो आली आता क्र. २ ला बालकवींची पण आठवण आली) शिवाय सणासुदीची लयलूट मग आपण नाही उपासाच्या पदार्थाकडे वळणार तर काय ते भय्याकडे पाणीपुरीच्या लायनीत थांबणार? (ओके मान्य गेले ते चांगली पाणीपुरी लावणारे भय्ये वगैरे वगैरे बरं असो)
तर सांगायचं तात्पर्य म्हणजे अशा वेळी उपासाचे पदार्थ खाणे हा आपला म्हणजे मराठी बाणा खाद्यसंस्कृती मंडळाचा जन्मसिद्ध हक्क असतो आणि तो आपण आजकाल हा जो काही बाहेर खाऊया हा फंडा आला आहे त्याला स्मरून बाहेर जाऊन उपासाचे पदार्थ खाऊन साजरा करतो. मग आली का धावपळ? कुणी म्हणे दादरच्या प्रकाशला जा पियुष प्यायल्याशिवाय यायचं नाही बरं का? आणखी कुणाचं काय तर कुणाचं काय. आपण राहणार तिकडे उपनगरात बोरिवलीला. नाही म्हणजे काय हापिस टाईम, झालचं तर मेगाब्लॉक सग्ग सग्ग सांभाळून प्रवास किती करायचा. आणि मग शोध सुरु झाला बोरिवलीतच आणि हा कट्टा आपल्या प्रबोधनकारच्या जवळच मिळाला.
प्रवेश करताच काही टेबले आणि थोडं आत उजवीकडे एक गल्ला कम छोटं दुकान, तिथे मिठाया,पुरणपोळ्या,चिवडे वगैरे मराठी खाद्यमेव्याची लयलूट आणि घाईतल्या लोकांना पटकन तिथेच काय हवं ते घेऊन बाहेरच्या बाहेर सटकायची सोय, आरामात बसायचं असेल तर वरती वातानुकूलीत कक्षाची सुविधा.
उपासाच्या दिवशी गेला असाल तर फराळी मिसळ, साबुदाणा वडा वगैरे पदार्थ तुमच्यासाठी तत्परतेने हजर असतील.
हे जे मेनुकार्ड आहे ते आम्ही वातानुकूलित कक्षात बसलो होतो तेव्हाचं आहे. नंतर मैत्रिणीबरोबर खाली बसलो तेव्हा पुन्हा फोटो काढला नाही.
जेवायला जाणार तर भाकरी सोबत खायचे बरेच प्रकार आहेत.
काजूची उसळ आणि वांग्याचं भरीत मागवलं होतं.
सुरुवात मेथी आणि कोथिंबीर वडी आणि थालीपीठ खाऊन केली. थालीपीठ मला भलतच आवडल्यावर ताईने ते डीप फ्राईड असतं असं सांगून माझा भ्रमनिरास केला पण मी काही त्याची शहानिशा केली नाहीये :) शिवाय हे इतक खाऊन पोट इतकं भरलं की दुधी हलवा वगैरे गोडाचं काही मागवलं नाही. हे सगळे पदार्थही तिथे मिळतात.
खरं तर ही पोस्ट २०१३ पासून माझ्या ड्राफ्टमध्ये आहे. तेव्हा पहिल्यांदी आम्ही इथे जेवायला गेलो आणि त्या दौऱ्यादरम्यान जातच राहिलो. पण त्यावेळी काढलेले फोटो कुठे गायब कळलच नाही. तेव्हा तर गुळपोळीचा सिझन होता म्हणून चांगल्या डझनभर पोळ्या इकडे घेऊन आलो होतो. पण खादाडीबद्दल लिहिताना एकही पदार्थ समोर येऊ नये ये भी ये भी कोई बात हुई?
यावेळी देखील बरेचदा गेलो (मध्ये त्यांनी त्यांची जागा पण बदलली) पण पहिल्यावेळ इतके फोटो काढले नाहीत. वानगी म्हणून काही फोटो आहेत, तेही ब्लॉगोबासाठी. पण यावेळी देखील तीन चारदा गेले. एकदा आईबाबा आणि मी गेलो तेव्हा थाळी आणि इतर काही पदार्थ मागवले. मसाले भात मला आवडतो म्हणून तो समोर आला तर फोटोचं कुणाला सुचतंय? आपण अन्नदाता सुखी भवं म्हणून पोटोबाला तृप्त करायचे.
आताच गणपती गावाला गेले आणि नवरात्राची वाट पाहिली जाते. तेव्हा अजून सामिष खायला सुरुवात झाली नसेल तर किंवा त्या नऊ दिवसांत उपासाचे किंवा मराठमोळे शाकाहारी पदार्थ खायचे असतील तर आता गिरगाव पर्यंत किंवा गेलाबाजार दादरपर्यंतही जायची गरज नाही. बोरीवली पश्चिमेला कट्ट्यावर आलात की तुम्हाला मराठी स्वयंपाकघरात गेल्यासारखंच वाटेल.
आज पुन्हा एकदा जागतिक मैत्रीदिनाचा रविवार. खरं तर जवळजवळ संपतच आला आणि आताच्या ऑनलाईन जगात प्रत्यक्ष भेटणारे मित्र -मैत्रीण कमी झाल्यामुळे शुभेच्छांची देवाणघेवाणही न बोलता. अर्थात यामुळे काही फरक पडत नाही . कारण जे बंध जेव्हा निर्माण व्ह्यायला हवे होते, ते एकदा निर्माण झाले की मग अंतराने तसा काही फरक पडत नाही. आज खूप दिवसांनी कॉलेजच्या वर्षांमध्ये ऐकलेलं केकेच्या आवाजातलं "यारो, दोस्ती बडी ही हसीन है" लावलंय.
तेरी हर एक बुराई पे डांटें जो दोस्त
गम की हो धूप तो साया बने तेरा वो दोस्त
नाचें भी वो तेरी खुशी में
अरे यारो दोस्ती बडी ही हसीन है
ये न हो तो क्या फिर बोलो ये जिंदगी है?
मला नाही वाटत मैत्री इतक्या सोप्प्या शब्दात कुणी समजावली असती. केकेचा सुरेल आवाज आणि लेज लुईसने गिटारच्या कॉर्ड्सवर डोलायला लावतानाच अंतर्मुख करणारं संगीत. यातला हा वर लिहिलेला मैत्रीचा भाग मला तेव्हा फार भावला होता आणि आज तोच भाग चटका लावून जातो.
कॉलेजच्या वगैरे काळात अशी मैत्री मोप मिळाली. मैत्रीत खाल्लेला आणि दिलेला ओरडा याचा कधी कुणी हिशोब ठेवला नाही. माझ्या अभ्यासाताल्या पडत्या काळात माझ्यामागे उभ्या राहिलेल्या माझ्या मैत्रिणी आता सगळीकडे विखुरल्यात. या कडव्यात त्या पुन्हा मला एकत्र भेटतात.
कामाच्या सुरुवातीच्या वर्षात त्रास झाल्यावर मग चांगल्या कंपनीत नोकरी मिळाल्याचा आनंद स्टेशनवरच उड्या मारून साजरा करणारा माझा मित्र मला या गाण्यामुळे उजवीकडून जाणाऱ्या गाडीसकट तसाच आठवतो. अजूनही आता न दिसणाऱ्या या उड्या आनंदवार्ता कानावर आली की दिसतात.
फक्त जवळच्या मैत्रीबरोबर जोडले जाणारे अनेक क्षण या गाण्यामुळे डोळ्यासमोर रांग लावतात. तसं पाहायला गेलं तर अर्ध आयुष्य संपल्यात जमा आहे. आजवरच्या प्रवासात जी माणसं मैत्रीमुळे जोडू शकले, ती नसती तर खरच, क्या फिर बोलो ये जिंदगी है??
ठिकाण होतं बीएमएम २०१५ मध्ये आयोजीत केलेली लेखनकार्यशाळा. या कार्यक्रमाच्या निमित्ताने संपादक आणि लेखक मंडळींकडून शिकायला मिळायची, त्यांना ऐकायची संधी होती. ती कशी सोडायची? ही पोस्ट म्हणजे त्यांनी सांगितलेलं स्वतःलाच लक्षात राहावं म्हणून केलेला प्रपंच.
"लमाल" हा एक एलए स्थित ग्रुप लिखाणाच्या निमित्ताने एकत्र भेटतो त्याबद्द्ल थोडी माहिती सांगतानाच कार्यक्रमाची रूपरेषा सांगून सुरुवात झाली. सुरुवातीच्या सत्रात ग्रंथालीच्या लतिका भानुशाली आणि मॅजेस्टिकचे अतुल कोठावळे यांच्याबरोबर मायबोलीचे अजय गल्लेवाले आणि नंदन होडावडेकर सहभागी झाले होते.
लतिका भानुशाली यांनी कमीत कमी वेळात प्रकाशन व्यवसाय, एखादं पुस्तक प्रकाशीत करताना केले जाणारे संस्कार आणि त्याचं मार्केटिंग यावर घेतले जाणारे कष्ट यावर प्रकाश टाकला. त्यांच्यामुळे व्यवसायाचं गणित नाही म्हणणार पण प्राथमिक मेहनत आणि ती प्रोसेस याबद्दल आधी माहित नसलेली माहिती मिळाली. म्हणजे कुठलंही लेखन जेव्हा पसंत केलं जातं त्यानंतर त्यावर सुरुवात, मध्य आणि शेवट यातल्या लेखनावर काही संस्कार जसं कुठे कमी लिहिलं असेल तर त्याचा विस्तार आणि याउलट काही ठिकाणी थोडा आटोपशीरपणा आणावा लागतो. इतरही काही संपादकीय संस्कार करून हे लेखन वाचकांपर्यंत पोहोचावं म्हणून साधारण वर्षभर ते पुस्तक गाजवत ठेवायचं काम प्रकाशनसंस्था करते. त्यानंतर त्या त्या पुस्तकाला स्वबळावर उभं राहायचं, तर ते काम त्या लेखकावर आणि त्याच्या सशक्त लेखनावर असतं. आपलं पुस्तक पुढची वीसेक वर्षे लोकांच्या आठवणीत राहील का ही जबाबदारी एक प्रकारे लेखकावर जास्त असल्याने आपलं लिखाण त्या ताकदीचं आहे का? हे त्या त्या लेखकाने तपासून पहावे असा एक मुद्दा जाता जाता त्यांनी मांडला. साधारण त्यांना अनुमोदन देणारे विचार कोठावळे यांचेही होते.
"मायबोली" ही मराठी साईट् कशी सुरु झाली त्याबद्दल थोडक्यात मजेशीरपणे सांगून अजय यांनी सध्या वेगवेगळ्या मराठी साईट्स, ब्लॉग्स इथे मराठी लेखन वेगवेगळ्या प्रकारे केलं जातयं याबद्दल समाधान व्यक्त केले. इथे एक दोन प्रश्नांच्या उत्तरांच्या चर्चेत कुठेतरी लेखन सशक्त व्हावं किंवा त्याचा दर्जा वगैरेचा उहापोह होतानाच अजय यांनी अतिशय उपयुक्त मुद्दा मांडला, तो म्हणजे यात कुठे हे असचं लिहिलं गेलं पाहिजे वगैरे झालं तर मग नवनिमिर्ती कशी होणार? थोडक्यात आपल्याला भावतं तेही लिहावं.
यानंतरचं सत्र होतं ते जितेंद्र जोशी आणि चिन्मय मांडलेकर या दोघांचं "लिहावे नेटके" याबद्दल. सगळ्यात पहिले म्हणजे ही दोघं खूप मोकळं, जितेंद्रच्या शब्दात अघळपघळ बोलले. प्रेक्षकांना गुंतवून ठेवायची कला या दोघांमध्ये आहे आणि शिवाय यांचं वाचन (आणि लिखाणही) चांगलं आहे हे जाणवत होतं. सुरुवातीलाच जितेंद्रने चिन्मयकडे पाहून,"अरे मोठी मोठी प्रकाशक मंडळी समोर बसलीत आणि आपण काय बोलायचं? पुन्हा आपलं काही प्रकाशीत झालं नाहीये. ते होणार असेल तरी होणार नाही" असं म्हणून मोठाच हशा पिकवला.
लिहिण्यासाठी खूप वाचलं पाहिजे यावर जितेंद्रचं म्हणणं होतं की, "उत्तम प्रतीचं दूध देण्यासाठी गायीला दूध प्यावं लागत नाही तर चाराच खावा लागतो"; त्यावर चिन्मयचं उत्तर होतं, " उत्तम प्रतीचा चारा खाल्ला तरच उत्तम प्रतीचं दूध येईल." लिहिणाऱ्या नवोदित माझ्यासारख्या लोकांचं दडपण दूर करताना जितु म्हणाला "अरे लिहा रे. तुकारामांनी गाथा लिहिली ती नदीतून वर आली आणि आपण अजून वाचतो. आपलं लिखाण कुठे वर यायला लिहितोय आपण? हवं तर शाईने लिहा म्हणजे बुडालं तर विरघळून जाईल." चिन्मयने लिखाण ही येताजाता करण्यासारखी गोष्ट नसून त्यासाठी एक बैठक लागते आणि एका जागी शांतपणे बसून लिखाण करावं आणि त्याचबरोबर आपलं लिहिलेलं आपल्याला आवडतं का हे सर्वात आधी तपासून घ्यावं हा मोलाचा सल्ला दिला. तर एक कोपरखळ्या मारत हसत हसत समजवणारा आणि दुसरा आपल्याला वास्तवाचं भान देत स्वनुभावातून शिकवणारं असं हे सत्र संपताना बरचं काही शिकायला मिळालं. सगळ्यात महत्वाचं हे की अशा प्रकारचं स्वान्तसुखाय लिखाण सुरु ठेवायचं की नाही याबद्दल गेले वर्षभर एक द्वंद्वं सुरु होतं ते कुठेतरी थांबलं.
इतका सुंदर कार्यक्रम बीएमएममध्ये उपलब्ध करून दिल्याबद्दल संबंधीत समितीचे आभार.
उन्हाळा चांगला लागला, म्हणजे पोरांच्या शाळा बंद झाल्या की मग डोळे दुरच्या प्रवासाची वाट पाहायला लागतात. त्यात काही ठिकाणं इकडे आल्यापासून नोंदणीत होती पण जाणं झालं नव्हतं. मागच्या वर्षी आई-बाबांची मदत असल्यामुळे ती यादी पुन्हा हातात घेता आली. या यादीवर अग्रभागी होता "क्रेटर लेक". विकीपेडियावर याबद्दल भरपूर माहिती आहे, त्याबद्दल थोडक्यात सांगायचं, तर एका उद्ध्वस्त ज्वालामुखीमुळे तयार झालेला १,९४३ हजार फुट खोल तलाव, जो दरवर्षी पाऊस आणि वितळलेल्या बर्फाच्या पाण्याने भरला जातो.
आम्ही निघालो आणि आजवर ओरेगावात जाताना दिसणारी गर्द हिरवळ इथेही काही सुंदर वळणे घेत, आमच्या सोबतीला होती.
हळूहळू चढण दृष्टीपथात यायला लागली.
जेव्हा पहिल्यांदी या निळाईला डोळेभरून पाहिलं, त्याच क्षणी या ठिकाणी यायचं सार्थक झालं.
हिवाळ्यात एक बाजू बऱ्यापैकी बंद असते. मात्र उन्हाळ्यात गाडीने संपूर्ण प्रदक्षिणा करायची सोय आहे.
आम्ही गेलो तेव्हा थोडा अजून न वितळलेला बर्फ दिसत होता.
विझार्ड आयलंड, हे एक बेटही आतमध्ये दिसत. खाली जाण्यासाठी एक ट्रेकदेखील आहे आणि आतमध्ये बोटिंगची संधी.
नैसर्गिकरित्या तयार झालेले काही दगडांचे आकार या निळाईवर उठून दिसतात.
आमच्या प्रदक्षिणेतला हा थांबा मला मायदेशाची आठवण करून गेला.
या निळाईची भूल पडताना सांज कशी झाली कळलंच नाही. कदाचित सूर्याचाही इथून पाय निघत नसेल.
"आमच्यावेळी" ही टकळी सुरु केली की तुम्हाला काय आठवतं? मला आठवतं वर्षातून दोनच वेळा मिळणारा नवा फ्रॉक, शाळेच्या गणवेषात एक स्कर्ट आणि दोन शर्ट्स, एक पावसाळी तुटेपर्यंत किंवा साईज बदलेपर्यंत वापरली जाणारी चप्पल आणि एक उन्हाळी तिचेही वापरायचे नियम तेच, आदल्या वर्षीच्या उरलेल्या पानातून बनवलेली रफ वही, आधीच्या भावंडाने वापरलेली पुस्तकं, हे आणि असं बरचं काही. हे मी अशासाठी लिहिते कारण ही यादी काही मुलं सोडली तरी बऱ्याच जणांकडे सारखीच असायची. त्यामुळे आम्ही काही गरीब वगैरे ठरत नव्हतो, सारेच मध्यमवर्गीय आणि गरजांची कुवतही मध्यमवर्गीयचं.
मग आमच्याकडे पैसे यायला लागले, कसे ते पोस्टचा भाग नव्हे पण आम्ही शिकलो, प्रगत झालो का काय म्हणतात ते. मग आमच्या मुलांकडे वरचा आढावा घ्यायचा तर वरच्या प्रत्येक वस्तूला कितीने गुणायचं ते तुमचं तुम्ही ठरवा. यातल्या किती वस्तू त्यांना खरंच गरजेच्या आहेत? त्यांचं सोडा, आपल्यासाठी आपण घेतलेल्या वस्तूंची यादी बनवायला घेतली आणि त्यातल्या कुठल्या कमी केल्या तर आपलं अडणार नाही हे पाहिलंत तर आपण कुठेतरी आपल्या गरज अवास्तव वाढवतोय का? हा प्रश्न नक्कीच पडेल.
आज जागतिक पर्यावरण दिवस आहे तर त्यानिमित्ताने एक चितन करायला बसलं तर हे आठवायचं कारण म्हणजे मुबलक पैसा किंवा हवं ते उपलब्ध आहे म्हणून सगळं आपल्याकडे हवं या मोहापायी आपण नकळत पर्यावरणावर किती ताण देतो याकडे लक्ष द्यायची वेळ फार लांब नाहीये. बरं आजवर याकडे सरकार किंवा कुणी इतर माध्यमांनी काही करावं अशी अपेक्षा आपण बाळगतो आणि ते पूर्ण चुकीचं नसलं तरी आपला खारीचा वाटा आपण उचलणार का?
वरती ते दैनंदिन जीवनातील उदा. द्यायचं कारण हेच आहे की तुम्हा-आम्हा सर्वसामान्यांसाठी पर्यावरण दिन म्हणजे काही फार फॅन्सी प्रकारे साजरा केला पाहिजे असं नाहीये. हळूहळू एक एक गरज नियंत्रित केलीत, तरी बराच भर हलका होईल. आपलं योगदान दुसऱ्याच्या दारचा वृक्ष वाढवून देता येईल, तसच आपल्याला लागणारे काही कागद, काही कपडे कमी विकत घेऊनही दोन पाच झाडं कापायची थांबवीत. कुठे जवळपास चालत जाउन एखादं काम करता यावं म्हणजे तेवढाच पेट्रोलच्या साठ्यातलं आपले थेंब वाचावेत. हे आणि असं बरचं काही. बोले तो, छोटी छोटी बातें और सिर्फ ये ही नही बहुत कुछ और भी| जैसे आप सोचे और हो सके तो किसी और को सिखाये|
आमच्याकडे क्रेस्ट फार्म म्हणून एक फार्म टू स्कूल अशी संकल्पना असलेली संस्था (की शाळा?) आहे. मला त्या शाळेची पूर्ण माहिती नाही, पण डॉ. जेन गुडाल यांनी डोनेट केलेली ही संस्था आमच्या भागातल्या शाळेतल्या मुलांना environmental education च्या मध्ये मध्ये संधी देते असं पाहण्यात आहे. केव्हातरी त्यांचा लागवडीचा तुकडा घ्यायचं माझ्या मनात आहे.
यावर्षीचा लागवडीचा हंगाम आता सुरु होतोय बहुतेक त्यानिमित्ताने मुलांना वाफे, रोपं आणि एकंदरीत बागकाम जवळून पाहता यावं, याची संधी म्हणून शाळेतर्फे एक फिल्डट्रिप जूनमध्ये आयोजित करण्यात आली आहे. शाळेपासून ही जागा जवळच आहे त्यामुळे नाममात्र दोन डॉलर शुल्क भरून पालकांच्या परवानगी आणि इतर माहितीचा हा फॉर्म भरताना एक कॉलम चटकन नजरेत भरला. Would you like to donate for some other student to attend?
ही सरकारी शाळा आहे, म्हणजे इकडच्या भाषेत पब्लिक स्कूल. इथे सर्व आर्थिक स्थरातील मुलं येतात. शाळेतले बरेचसे प्रकल्प, देणग्या आणि फंडरेझर मधून चालतात कारण सरकारी मदतही आधुनिक सुविधा मिळवायला अपुरी पडत असणार. "एकमेका सहाय्य करू" पंथ हवाच. माझं स्वतःच प्राथमिक शिक्षण सरकारी शाळेत झालं आहे आणि आई-बाबाच जि.प.च्या शाळेत शिक्षक असल्याने मीही याच पंथाची पुरस्कर्ती. फक्त माझ्या पुढच्या पिढीला तसे परिस्थितीचे चटके बसत नसल्याने मी हा पंथ पुढे कसा वाढवावा हे मला नेहमीच त्यांना सहज समजवता येत नाही. असो. नमन काही संपत नाहीये.
तर तो वरचा प्रश्न मी आमचा फॉर्म भरत असताना मुद्दाम माझ्या पहिलीत शिकणाऱ्या मुलालाच विचारला आणि त्याने नाक उडवून नाही सांगितलं. मला कळलंच नाही की फक्त दोन डॉलरसाठी हा नाही का म्हणतोय? माझ्यातली ती (वेळ मिळाला तर) संस्कार वगैरे पण करणारी आई जागी झाली आणि मी त्याला माझ्या डिप्लोमाच्या वेळेची गोष्ट सांगितली.
मला वाटतं चौथ्या सेमिस्टरला आम्हाला एक industrial tour असायची. या भावी इंजिनियर होणाऱ्या मुलामुलींना प्रत्यक्ष कारखान्यात जाऊन तिथले वातावरण आणि इतर तांत्रिक बाबी माहित व्हाव्यात म्हणून. आमच्यावेळी अहमदाबादला जाऊन मग येताना माउंट अबूची सहल करून परत असा प्लान होता. सगळेच जाणार होते पण त्यावेळी आम्ही तिघं भावंडं शिकत होतो त्यामुळे मला काही घरच्यांकडून लगेच चार-पाचशे रुपये फक्त माझ्यासाठी घ्यावे हे पटत नव्हतं म्हणून मी नाही म्हटलं. आमच्या केळकरसरांनी मला बोलवून माझ्याकडून कर्ज घे आणि नोकरी लागल्यावर परत कर म्हटलं. खरं तर आमच्या त्यावेळच्या प्राध्यापकांपैकी सर्वात कडक सरांनी स्वतःहून सांगितलं तर मी कर्ज म्हणून तरी घ्यावं की नाही? पण माहित नाही का मी तरीही नाहीच म्हटलं. काळ काही आपल्यासाठी थांबत नसतो. त्या ट्रीपनंतर का माहित नाही बरेच महिने मला इतर मुलं आणि मी यांच्यात उगीच एक दरी जाणवायची. त्याचा त्रास नाही वाटला पण त्यांच्या तिथले संदर्भ असेलेले विषय आले की मी आपसूक गप्प बसे. अर्थात पुन्हा एकदा, काळ काही तिथेच थांबणार नव्हता. त्यामुळे पुढच्या सेमपासून माझं-त्यांचं मैत्र पुर्ववत झालं.
तो दोन डॉलरच्या प्रश्नाचा उल्लेख मला माझा जुना प्रसंग आठवून गेला आणि मी तेव्हा ती मदत घेतली असती तर तो एक टप्पा आला नसता आणि ते जे काही टीमबिल्डींग मी मिस केलं ते झालं नसतं असं इतक्या वर्षांनी मला प्रथमच जाणवलं. मी मुलाला थोडक्यात माझा अनुभव सांगितला म्हणजे त्याला ही मदत देण्याची थोडी पार्श्वभूमी यावी.
माझं सांगून झाल्यावर मुलाने मला शांतपणे विचारलं, "आई, तुला किती पैशे हवे होते?"
मी म्हटलं, "चार पाचशे रुपये".
मग तो म्हणाला, " पण आई दोन डॉलर?"
आता माझ्या डोक्यात प्रकाश पडला. दोन डॉलर इतकी कमी गरज कुणाची असू शकेल हे माझ्या लहानग्याला जड जात होतं. मग मी एक साधारण पटेल असं उदाहरण देऊन "हम्म, देऊया" हे त्याच्याकडून वदवून घेतलं.
बरेचदा या पिढीला "आमच्यावेळी" हा सूर लावायच्या आधी, मुळात त्यांचा त्याच घटनेकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन पहिला तरी तो सूर न लावता काम होईल का, असा एक आशादायी विचार माझिया मनात येतोय. तुम्हाला काय वाटतं?
मागे एकदा गानसंस्कारावर लिहून झालं. ते सुरु आहे पण तरी ती गाणी मुलांना आवडावी म्हणून आपण त्यांना ती ऐकवणेखेरीज फार काही करू शकत नाही. म्हणजे घोड्याला पाण्याजवळ नेण्यासारखं. त्यांना काय आवडेल याचा आपण काहीच अदमास घेऊ शकत नाही. मागे बरेच दिवस घरात आणि गाडीत वाजता वाजता हे गाणं ऋषांकच्या तोंडात कधी बसलं मला माहित नाही.
मला स्वतःला येता जाता गुणगुणायची आईसारखीच सवय आहे. एकदा मी "लाभले आम्हास भाग्य", म्हणून थांबले आणि त्याने मग "बोलतो मराठी" पासून सुरु केलं. बरेच दिवस आम्ही हा खेळ खेळत होतो. मग एक दिवस स्काईपवर त्याच्या मावशीला तो म्हणून दाखवत असताना एकदा रेकॉर्डपण केलं. तेव्हा तो पहिली चार वाक्यच नीट बोलत होता.
खरं तर ही पोस्ट जागतिक मराठी भाषा दिनीच यायची पण तेव्हा पुरावा नव्हता म्हणून राहिलंच. आज नेमकं महाराष्ट्र दिन आहे तर तेही एक चांगलं निमित्त आहे असं वाटतंय म्हणून आज त्याला पुन्हा विचारलं मला गाऊन दाखवशील का? तर आज थोडी जास्त प्रगती आहे.
मला माहित आहे की एक दोन गाणी आता आली, म्हणून कदाचित त्यांची मराठी कायमची चांगली होईल किंवा मोठे होईपर्यंत राहील असं नाहीये. त्यावर जमेल तितकी मेहनत पालक म्हणून आम्ही घेऊच. पण अशी गाणी आहेत म्हणून आमच्या मुलांना आपण मराठी का बोलतो हे मला आवर्जून सांगावं लागत नाही हे मला आवडलं.
इथे घरातली चार आणि स्काईपवर शनिवारी वगैरे होणारी संभाषणं सोडली तर या मुलांना फार मराठीचा संपर्क नाही. त्यामुळे त्यांचं कौतुक जास्त. इतकं छान गाणं पुढच्या पिढीसाठी दिल्याबद्दल कौशल आणि टीमचे पुन्हा एकदा आभार.
"ही व्यक्ती अपघातानेच माझ्या आयुष्यात आली", असे त्या वाक्याच्या शब्दश: अर्थाने कुणाबद्दल म्हणायचं असेल तर मी ज्युलीचं नाव घेईन. माझी आई जमेल तेव्हा मला सकारात्मक रहा म्हणते. म्हणजे थोडक्यात काय, तर वाईटात पण चांगलं काय असेल ते पहा. तसं मी मागे २०१३ मध्ये मला झालेल्या कार अपघाताकडे त्रयस्थ नजरेने पाहते तेव्हा मला माझी त्या निमित्ताने झालेली ज्युलीशी भेट आठवते.
या अपघातानंतर माझं मुळात असलेलं कंबरेचं दुखणं अधिक वाढलं तेव्हा मला माझ्या डॉक्टरने फ़िजिओ थेरपीबरोबर थेरॅप्टिक मसाज घ्यायला सांगितला आणि मग त्यासाठी योग्य व्यक्ती शोधताना एका क्लिनिकमध्ये जायला लागले. मला त्यावेळी जितक्या वेळा जावं लागे त्यामुळे प्रत्येकवेळी वेगळी थेरपीस्ट भेटे. असं करताना एक दिवस मला ज्युलीची अपाँइटमेंट मिळाली आणि मग मी अजून एक तिची स्वतःहून मागून घेतली मग नंतर लक्षात आलं की माझ्यासारखे असे तिला आधीच बुक करणारे बरेच लोकं आहेत मग तिलाच म्हटलं की मला तुझी अपाँइटमेंट हवी असेल तर काय करू आणि मग तिनेच मला सकाळी सातची अपाँइटमेंट द्यायला सुरुवात केली आणि त्यामुळे ती करून मग मला कामावरही वेळेवर जायला बरं पडे. तर सांगायचा मुद्दा म्हणजे अपघाताने का होईना पण ज्युली माझ्या आयुष्यात आली.
उंचीने साधारण पाच फूट सहा इंच वगैरे आणि हाडापेराने मजबूत. थोडा पसरट पण सदैव हसरा चेहरा आणि ज्या सर्विस इंडस्ट्रीमध्ये ती आहे तिथे काम करणारे, मी आजवर पाहिलेले अमेरिकन असतात तशी टापटीप राहणारी. चेहरा खूप छान रंगवलेला पण तरी तो रंग अवास्तव न होता जितकं प्रसन्न तिने दिसायला हवं तितकाच परिणाम साधणारा. ती साठीकडे येतेय हे तिने सांगितलं म्हणून मला कळलं नाही तर मला ती पन्नाशीच्या आतबाहेरच वाटली असती. तिचं बोलणं नीट कान देऊन ऐकलं की तो टिपिकल सदर्न अनुनासिक टोन अगदी थोडासा जाणवतो. त्याबद्दल कधीतरी बोलताना तिने ती टेक्ससमध्ये मोठी झाल्याचं सांगितलं आणि ओरेगावात आल्यानंतर ते उच्चार गेल्याचं पण तिथले नातेवाईक जमले तर पुन्हा तश्या सानुनासिक उच्चारात बोलू शकत असल्याचं सांगायला ती काही विसरली नाही. आणि गंमत म्हणून प्रात्यक्षिक दाखवायला पण ती लाजली नाही. मी त्यावर मनमुराद हसले होते.
तिच्याबरोबरची पहिली भेट वगैरे ठळक आठवत नाही आणि त्याचं मूळ कारण तेव्हा मला होणाऱ्या वेदना हे असू शकेल. पण नंतर जसं दुखणं कमी होत गेलं तसं आमच्या भेटी म्हणजे दुखण्यावरचे उपाय आणि त्याबरोबर थोडी निर्हेतुक मैत्री असा संगम असे. तोवर माझ्या दुखण्याची तीव्रता आणि त्यासाठी कधी कुठे जास्त जोर जास्त स्ट्रेच दिला पाहिजे हे तिला मी न सांगता कळायला लागलं होतं. त्यादिवशी जसं सेशन असे त्याप्रमाणे सुरुवातीला आमचं बोलणं होई मग ती माझ्यावर काम करतानाही विषय निघाला तर थोडा संवाद होई आणि मग निघायच्या आधी तिला आणि मला वेळ असेल तर तेव्हाही थोडी चौकशी.
इतर अमेरिकन लोकांना साहजिक वाटणारी भारताबद्दलची कुतूहलता किंवा मी इथे का आले/काय करते हे नेहमीचे विषय होते तसेच आपापल्या व्यवसायातले काही प्रश्नदेखील आमच्या बोलण्यात येत.गवत दुसऱ्या बाजूने कसं नेहमी हिरवं दिसतं हे नव्याने कळून घेताना कुठेतरी आमच्यातले बंध घट्ट होत होते.
मला आठवतं तेव्हा एडवर्ड स्नोडेन चा विषय ताजा होता आणि त्याने नुकताच इतर देशात आसरा घेतला होता. माझ्या दुखण्यावर काम करताना मी अगदी स्वतःहून विचारलं नव्हतं पण बहुतेक कुठेतरी अमेरिकेची नागरिक म्हणून ती दुखावली गेली होती आणि माझ्या सारख्या त्रयस्थ व्यक्तीकडे तिला त्या दिवशी व्यक्त व्हावंसं वाटलं. ती म्हणाली "All these years I used to hear that people from other countries think about Americans as Saitans and now looking at what Edward Snowden is saying looks like we are really cruel and our country people had hidden a lot of truth from us. I feel so ashamed of being an American."
मला माहित आहे त्या दिवशी ती असं म्हणाली म्हणून काही तिचं तिच्या देशावरचं प्रेम कमी होणार नाही; पण त्याचवेळी तो रागही तिने कुठल्याही सर्वसामान्य नागरीकाप्रमाणे व्यक्त केला. बरेचदा आपला देश म्हणजे आपलं सगळचं चांगलं, असं निदान दुसऱ्या देशाच्या लोकांसमोर तरी आपण बोलतो पण तिने तिचे हे विचार माझ्याकडे व्यक्त केले तेव्हा ती माझ्यासाठी व्यक्ती म्हणून खूप मोठी ठरली. मला वाटतं मी खूप पुस्तकं वाचली आणि त्यांनीही मला खूप शिकवलं पण भावनेच्या उद्रेकात आपण आपल्यातल्या वाईट गोष्टीला कसं तोलावं हे समजवायला मला ज्युलीने मदत केली.
आम्ही इतक्या विविध विषयांवर बोललो आहोत की त्यातलं आठवून लिहायचं तर दर महिन्याला एक पोस्ट फक्त ज्युली या एकाच व्यक्तीवर लिहावी लागेल. पण तरी त्यातल्या काही निवडक सांगितल्याशिवाय ज्युली कळणार नाही.
तर माझी ट्रीटमेंट सुरु झाली जूनमध्ये म्हणजे इकडचा घरगुती भाज्या लागवड करणे, जोपासणे थोडक्यात बागकामाचा सिझन. तिच हे घर नवीन होतं. म्हणजे तिचा हे सगळं करण्याचा हा त्या घरातला पहिला सिझन. गम्मत म्हणजे माझंदेखील माझ्या या घरातलं हे पहिलंच वर्ष. त्यावर्षी पहाटेची थंडी आणि थोड्याफार फ्रोझन रात्री अजून संपल्या नव्हत्या. तेव्हा मला कुठलीच appointment मिळत नव्हती म्हणून बुधवार सकाळी सातची वेळ तिने माझ्यासाठी निश्चित केली होती. माझ्यासाठी ती इतक्या सकाळी येउन क्लिनिक उघडत असे. मी पण लवकर निघून वेळेवर पोचत असे कारण पैसे घेऊन का होईना पण कुणी त्याची सर्विस माझ्यासाठी देतोय ही माझ्यासाठी मोठी बाब होती. त्यावेळी तुला लवकर उठावं लागत असेल न असं मी विचारलं तेव्हा ती म्हणे लवकर मला तसं पण उठावच लागे आणि थंडीत बाहेर जाऊन हमिंगबर्डचं खाणं ठेवावं लागतं नाही तर आता मी इथून परत जाईपर्यंत ते उपाशी राहतील आणि मी रात्रीच त्यांचं भांडं भरून ठेवलं तर ते फ्रीज होऊन जाईल. हमिंगबर्ड फीडर माझ्याकडे पण आहे पण तोवर हा फ्रीज व्हायचा मुद्दा माझ्या लक्षातच आला नव्हता.
मग कधीतरी तिचं बागकाम, घर इ. बद्द्ल विषय निघाला होता तेव्हा तिने मला आवर्जून सांगितले होते की या इकोनॉमीमध्ये ती हे घर विकत घेऊ शकली कारण तिचे वडील जाताना तिच्यासाठी त्यांचं सगळं ठेवून गेले. मी नेहमी माझ्या आई वडिलांबरोबर चांगलं वागायचा प्रयत्न केला आणि माझ्या वैयक्तिक आयुष्यातल्या अडचणी सांभाळून त्यांच्याकडेही लक्ष देत गेले पण तरी त्यांनी इतकं माझ्यासाठी करावं हे काही मी धरून चालले नव्हते, हे तिचं मत, वाडवडील त्यांचं सगळं आपल्यासाठीच ठेवायला जन्माला आले आहेत अशा संस्कृतीत वाढलेल्यांना समजायला कठीण जाईल पण ज्यांची कर्मावर श्रद्धा आहे त्यांना तिला काय म्हणायचं आहे हे लगेच लक्षात आलं असेल. ती एकंदरीत कर्मवादी आहे आणि तिचं काम ती केवळ पैसा या एकमेव उद्देशासाठी करत नाही हे मला तिच्याबरोबरच्या काळात खूप वेळा जाणवलं.
तिचा एक भाचा त्याच दरम्यान आमच्या बाजूच्या राज्यात शिकायला आला होता. त्याला तिने आवर्जून thanksgiving साठी बोलावले होते. त्यावेळी भाबडेपणाने ती म्हणाली की हा आता कसा दिसतो तेही मला आठवत नाही कारण मी तो लहान असल्यानंतर एकदा इंडियानाला गेल्यावर पुन्हा कुठे जाणं जमलच नाही. मी माझ्या भाचा-भाचीला इकडे येईपर्यंत दर आठवड्याला आणि आताही ऑनलाईन माझ्या मुलांना त्यांच्या मावशीशी बोलायला मिळेल हे पाहते हे मी सांगितलं आणि त्यासाठी दोन वर्षातून तरी आम्ही त्यांना भेटायला जातो हे मी सहज म्हटलं त्यावेळी जाताना मला एक हग देऊन ती म्हणाली आज तू मला हे सांगितलं म्हणून मला अचानक वाटायला लागलं की मी देखील पैसे साठवून तिथे एकदा जाऊन यायला पाहिजे. माझी नाती दुसऱ्या देशात आहेत पण तिची तर याच देशात आहेत हे तिला जाणवलं असावं. मग मी तिला शिक्षणाच्या निमित्ताने का होईना तुझा भाचा आता इथे तुझ्याकडे येउन जातोय याची आठवण करून दिली. तीही हसली.
कधीकधी मला वाटतं तिचे आणि माझे प्रश्न, व्याप्ती आणि तपशील वगळता सारखेच आहेत. माझी मुलं मोठी होतानाची चिंता तर तिचा मुलगा शिक्षणात फार लक्ष न देता काहीबाही करत राहतो त्याचं कसं होणार याची तिला चिंता. मध्ये नवऱ्याची काँट्रॅक्टवाली नोकरी कायम होईल असं वाटता वाटता गेली मग नवी मिळेपर्यंत तिची घालमेल. मला स्वत:च्या करियरची धास्ती आणि आय टी या बेभरवशाच्या कामात दोघंही असल्याची टांगती तलवार नेहमीची. तिचेही नातलग आणि जवळची मंडळी याच देशात दूर गेलेली आणि माझी त्या बाबतीत काही वेगळी परिस्थिती नाही.
माझे तिच्याकडचे ऑफिशियल सेशन्स संपत आले तेव्हा मी एक दिवस तिला तू प्रायव्हेट प्रॅक्टिस करतेस का, असं विचारलं. त्याचं मुख्य कारण हे होतं की काहीवेळा असे थेरपीस्ट एकाच ठिकाणी राहत नाहीत आणि इन्शुरन्सच्या नियमाप्रमाणे माझी डॉक्टर काही मला अशा थेरपीज नेहमी प्रिस्क्राइब करणार नाही. मग तिच्याकडे इतरवेळी जायचे असल्यास हा पर्याय मला उपलब्ध राहिला असता. तिने नंतरच्या एका विसिटला तिचं कार्ड मला दिलं पण त्या विषयावर तिथे माझ्याबरोबर काही बोलणी केली नाहीत.
मग यथावकाश मी तिच्या पर्सनल सेशनला तिच्या घरी गेले. जुन्या काळी सगळं लाकडाचं काम दिसायचं त्यापद्धतीच्या त्या घरात पूर्ण लाकडाची आणि आपल्याकडे वार्डरोब असतात तसं आतमध्ये लाकडाचं काम असलेली एक छोटेखानी खोली आतमध्ये मंद संगीत आणि एसेन्शियल ऑइलचा मस्त वास. मला थंडी वाजेल म्हणून टेबलवर गरम blanket आणि माझ्या वस्तू ठेवण्यासाठी त्या लाकडी जमानिम्याला साजेल अशी एक सन्दुक आणि दागिने काढून ठेवण्यासाठी त्यात छोटी बांबुची विणलेली वाटी. सगळ्यात महत्वाचं तिचं प्रसन्न हसू. त्यादिवशी बरेच दिवसांनी आम्ही भेटलो आणि परत निघताना तिला लगेच दुसरी पेशंट नसल्याने मी थोडा वेळ थांबले आणि माझ्याही नकळत मी तिला म्हटलं, "I missed you Julie more than my back missed you". She smiled and hugged me tight saying "I mised you too Aparna. You are such a special client of me."
गरज, मैत्री आणि बरचं काहीशा अंधुक सीमारेषा असलेलं हे नातं. याला मी किंवा तिने काही नाव द्यायला नको. ज्युली आणि मी आपापल्या व्यक्तिगत आणि भावनात्मक लढाया आपल्या पद्धतीने लढत राहू, केव्हातरी त्यातल्या काही एकमेकाबरोबर शेयर करू आणि त्याने ज्या भावना व्यक्त होतील त्यात हे नाव नसलेलं नातं असंच परिपक्व होत राहील.
हा लेख मी मराठी लाइव्ह च्या रविवार पुरवणीत प्रकाशीत झाला आहे.
